โครงการความร่วมมือระหว่างวัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมารามกับกรมศิลปากร เพื่อเผยแพร่ผลงานการอนุรักษ์จัดเก็บคัมภีร์ใบลาน วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม
การอนุรักษ์จัดเก็บคัมภีร์ใบลานวัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม ดำเนินการภายใต้โครงการความร่วมมือระหว่างวัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมารามกับกรมศิลปากร เพื่อเผยแพร่ผลงานการอนุรักษ์จัดเก็บคัมภีร์ใบลาน วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม เริ่มเปิดโครงการฯ เมื่อวันที่ 30 มกราคม 2567 ปัจจุบัน (18 มีนาคม 2567) กำลังดำเนินการอย่างต่อเนื่อง ทำการอนุรักษ์จัดเก็บแล้วประมาณร้อยละ 50
คัมภีร์ใบลานวัดราชประดิษฐฯ สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 และรัชกาลที่ 5 ซึ่งในสมัยรัชกาลที่ 5 มีพระราชดำริให้อัญเชิญคัมภีร์ใบลานพระไตรปิฎกดังกล่าวไปประดิษฐาน ณ ปราสาทพระไตรปิฎกวัดราชประดิษฐฯ
คัมภีร์ใบลานวัดราชประดิษฐฯ บรรจุไว้ในกล่องพระธรรม ทำด้วยไม้มีขนาดพอเหมาะกับคัมภีร์ชุดหนึ่งๆ หรือหมวดหนึ่งๆ ตามพระไตรปิฎก ด้านสันกล่องได้จารึกหมวดหมู่ชื่อเรื่อง ด้วยอักษรขอม ภาษาบาลี และภาษาบาลี-ไทย ลักษณะประณีตศิลป์ประดับทองเหลืองฝังเนื้อไม้ กล่องพระธรรมคัมภีร์ใบลาน ประดิษฐานอยู่ภายในปราสาทพระไตรปิฎก สร้างสมัยรัชกาลที่ 5 และวางเรียงไว้ตามชั้นต่างๆ ในตู้พระธรรมอีกชั้นหนึ่งซึ่งสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 6
คัมภีร์ใบลานบรรจุอยู่ในกล่องทั้งสิ้น 87 กล่อง สภาพกล่องชำรุดเสียหาย สำรวจภายในกล่องทุก ๆ กล่อง พบคัมภีร์อยู่ในกล่องสภาพชำรุดมาก แยกเป็น 3 ลักษณะ ดังนี้
1. สภาพคัมภีร์ใบลานจับผลึก ติดแน่น แข็งเป็นท่อน
2. สภาพคัมภีร์ใบลานชำรุด พลัดผูก หัก งอ ผิดรูป
3. สภาพคัมภีร์ใบลาน ถูกแมลงสัตว์กัดกิน เป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อย ป่นเป็นผง
คัมภีร์ใบลานที่ชำรุดไม่สามารถจัดหมวดหมู่ ชื่อเรื่อง ลงทะเบียนได้ ประมาณ 80 % ของคัมภีร์ที่มีอยู่ทั้งหมด ส่วนอีก 20 % สามารถดำเนินการในขั้นตอนตามหลักวิชาการ ได้แก่ ทำความสะอาด เปลี่ยนสายสนอง อ่านวิเคราะห์ชื่อเรื่อง ออกเลขทะเบียน ห่อ มัด จัดเก็บ เป็นต้น ทั้งนี้ คัมภีร์ใบลานชำรุดมากทั้ง 3 ลักษณะ ดำเนินการทำความสะอาด เขียนป้ายบอกลักษณะชำรุด ห่อ มัด และจัดเก็บอย่างเป็นระเบียบ เพื่อประโยชน์ต่อการศึกษาลักษณะทางกายภาพของคัมภีร์ต่อไป
คัมภีร์ใบลานที่อยู่ในสภาพดีและชำรุดน้อยสามารถอ่านศึกษาเนื้อหาได้ ดำเนินการตามหลักวิชาการในการอนุรักษ์ ทำทะเบียน จัดเก็บ ต่อไป โดยเนื้องานซึ่งอาสาสมัครมีส่วนร่วมปฏิบัตินั้นสามารถแบ่งภาระงานได้ถึงร้อยละ 60 ของงานทั้งหมด ทำให้งานอนุรักษ์จัดเก็บคัมภีร์ใบลานวัดราชประดิษฐฯ ก้าวหน้าไปอย่างรวดเร็ว คาดว่าเดือนเมษายน ปีนี้ จะสามารถแถลงข่าวส่งมอบผลงานการอนุรักษ์ให้กับวัดได้อย่างสมบูรณ์