รายละเอียดรายงานการสำรวจเอกสารโบราณ

สำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม ได้มอบหมายให้ นายทีปวัจน์ ศรีวัชรวิชญ์ หัวหน้ากลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก พร้อมคณะนักภาษาโบราณลงพื้นที่สำรวจเอกสารโบราณ วัดจอมแจ้ง ตำบลพุ่มแก อำเภอนาแก จังหวัดนครพนม ในระหว่างวันที่ 21-27 พฤศจิกายน 2559 ตามโครงการสำรวจและเผยแพร่ความรู้ด้านเอกสารโบราณ ปีงบประมาณ 2560 ซึ่งได้รับความร่วมมือจาก นางลัดดาวัลย์ ทิพย์สิงห์ หัวหน้าหอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ นครพนม และคณะ ที่มาร่วมทำความสะอาดคัมภีร์ใบลาน ตามที่ได้รับการฝึกอบรมในโครงการเครือข่ายดูแลรักษาเอกสารโบราณ และในการดำเนินงานสำรวจ และจัดระบบเอกสารโบราณประเภทคัมภีร์ใบลานตามหลักวิชาการของกลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก สำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร ในครั้งนี้ยังได้รับความเมตตาจาก พระครูไพโรจน์ศาสนวิมล เจ้าอาวาสวัดจอมแจ้ง ตำบลพุ่มแก อำเภอนาแก จังหวัดนครพนมที่อำนวยความสะดวกแก่คณะทำงานอย่างดียิ่งตลอดการดำเนินงานของคณะเจ้าหน้าที่อีกด้วย
ผลการดำเนินงานของคณะเจ้าหน้าที่ได้ดำเนินงานสำรวจ ดูแลอนุรักษ์เบื้องต้น ลงทะเบียน และจัดเก็บ เอกสารโบราณประเภทคัมภีร์ใบลาน จำนวน 73 มัด 414 เลขที่ 1,195 รายการ อักษรที่พบส่วนใหญ่จะเป็นอักษรธรรมอีสาน และอักษรไทยน้อย ภาษาที่ใช้บันทึกเป็นภาษาไทยอีสานและภาษาบาลี
ในการสำรวจครั้งนี้ พบคัมภีร์ใบลาน ที่เก่าแก่ที่สุดของวัดจอมแจ้ง ตำบลพุ่มแก อำเภอนาแก จังหวัดนครพนม จ.ศ. 1189 พ.ศ. 2370 เรื่อง มหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์นครกัณฑ์ แต่ไม่ครบชุด จารด้วยอักษรธรรมอีสาน ภาษาบาลี-ไทยอีสาน เนื้อหาโดยย่อ กล่าวถึงพระเวสสันดรชาดกหลังจากลาผนวชแล้ว ได้สั่งลาพระอาศรม พร้อมทั้งรับพระราชทานครื่องทรงพระมหากษัตริย์ แล้วกลับไปครองนครสีพี พร้อมวงศาคณาญาติ บ้านเมืองมีความร่มเย็น สงบสุข ด้วยทศพิธราชธรรม จนกระทั่งสวรรคต พระชนมายุ 120 พรรษา แล้วอุบัติบนสวรรค์ชั้นดุสิตเป็นท้าวสันดุสิตเทพบุตร
นอกจากนี้ยังพบว่าในอดีต ชุมชนนี้มีความศรัทธาในการสร้างคัมภีร์ใบลาน เรื่อง แทนน้ำนมแม่ เป็นจำนวนมาก ซึ่งเป็นวรรณกรรมท้องถิ่น มีเนื้อหาเกี่ยวกับพระคุณบิดามารดา ตั้งแต่ลูกเกิดจนกระทั่งโต ว่ามีความลำบากยากเข็ญเพียงใด จึงขอให้มีความรักและกตัญญูต่อบิดามารดา ถ้าผู้ใดทำดีต่อบิดามารดาก็จะได้ดีมีความสุข แต่ถ้าผู้ใด ทำให้บิดามารดาทุกข์ใจก็จะตกนรก นอกจากนี้ ในระหว่างจัดเก็บคัมภีร์ใบลาน ตู้ที่ใช้จัดเก็บไม่เพียงพอ ทางวัดจอมแจ้งและชุมชนได้มีศรัทธา ร่วมกันบริจาคทรัพย์ เพื่อจัดซื้อตู้จัดเก็บคัมภีร์ใบลานเพิ่มอีก 1 ตู้ ดังนั้น จะเห็นได้ว่าการดำเนินงานโครงการสำรวจและเผยแพร่ความรู้ด้านเอกสารโบราณ ปีงบประมาณ 2560 ของ กลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก สำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม ถือว่าเป็นการสืบทอดองค์ความรู้ ภูมิปัญญา รวมถึงคำสอนทางพระพุทธศาสนา วรรณกรรมพื้นบ้าน ตำรายารักษาโรคต่าง ๆ ในแต่ละท้องถิ่น ซึ่งนับได้ว่าเป็นการสืบต่อพุทธศาสนาให้คงอยู่กับประเทศไทยอย่างยั่งยืน สร้างความรัก หวงแหน มรดกทางวัฒนธรรมของชุมชนท้องถิ่น และเผยแพร่ให้กว้างขวางในอนาคตต่อไป รวมทั้งยังสร้างความสามัคคี ร่วมแรงร่วมใจร่วมศรัทธาในการดูแลรักษามรดกของชุมชนท้องถิ่นให้คงอยู่สืบไป