รายละเอียดเกร็ดความรู้จากเอกสารโบราณ

     วันนี้เสนอเรื่อง "หมายรับสั่ง รัชกาลที่ 4 เป็นหนังสือสมุดไทยดำ เลขที่ 17  เรื่อง หมายกำหนดการ จ.ศ. 1213 และทอดพระกฐิน" ถ่ายถอดเนื้อหาโดยนางศิวพร  เฉลิมศรี นักภาษาโบราณชำนาญการพิเศษ กลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก เนื้อหามีดังนี้

     หมายรับสั่ง คือ คำสั่งในการปฏิบัติงานอันเกี่ยวกับพระราชกรณียกิจของพระมหากษัตริย์ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นหมายรับสั่งการเสด็จประพาสหรือเสด็จพระราชดำเนินทรงเป็นประธานในพระราชพิธีต่าง ๆ ส่วนผู้รับสนองพระบรมราชโองการเป็นข้าราชการชั้นผู้ใหญ่รับไปสั่งเจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้อง ให้จัดทำหมายสั่งไปยังหน่วยงานต่าง ๆ ให้ทราบหน้าที่และปฏิบัติงานให้สำเร็จลุล่วงไปโดยเรียบร้อยตามราชประเพณี หมายรับสั่งดังกล่าวนี้ ปรากฏมีมานานแล้วตั้งแต่สมัยอยุธยา แต่ไม่สามารถหาเอกสารที่เกี่ยวกับพระราชกรณียกิจในสมัยนั้นได้ เนื่องจากถูกทำลายสูญหายไปเมื่อคราวเสียกรุงแล้ว คงมีแต่หมายรับสั่งในสมัยกรุงธนบุรี กับหมายรับสั่งสมัยรัตนโกสินทร์ระหว่างรัชกาลที่ 1-5 ครบทุกรัชกาล ซึ่งปัจจุบันเก็บรักษาไว้ที่ กลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก สำนักหอสมุดแห่งชาติ

     สำหรับวันนี้จะขอนำเสนอ หมายรับสั่ง รัชกาลที่ 4 เป็นหนังสือสมุดไทยดำ เลขที่ 17  เรื่อง หมายกำหนดการ จ.ศ. 1213 และทอดพระกฐิน โดยมีเนื้อความว่า วันแรม 8 ค่ำ เดือน 11 ปีกุนตรีศก ด้วยเจ้าพระยาธรรมาธิกรรับพระบรมราชโองการใส่เกล้าฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สั่งว่า ณ วันแรม 10  ค่ำ เดือน 11 เพลาเช้าพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจะเสด็จทางชลมารคไปพระราชทานพระกฐิน ณ วัดอรุณราชวรารามที่ 1 วัดบรมนิวาสที่ 1 วัดสระเกศที่ 1  3 พระอาราม  ให้เกณฑ์ยกเอาเลกฝีพายเกณฑ์ยกและเลกจ่ายเดือนพายเรือดั้ง เรือกลอง เป็นอันมากนั้นเกณฑ์ และให้ผู้ซึ่งต้องเกณฑ์ทั้งนี้เอาเลกส่งให้แก่เจ้าพนักงานเรือ แต่ ณ วัน แรม 10 ค่ำ เดือน 11 ไปยกเรือลง ครั้นรุ่งขึ้น ณ วัน แรม 10 ค่ำ เดือน 11 เพลาเช้าจะได้พายเรือแห่เสด็จอย่าให้ขาดได้ตามรับสั่ง

บรรณานุกรม 

ประชุมหมายรับสั่ง ภาค 5 ตอนที่ 1 สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จ.ศ.1213.กรุงเทพฯ:คณะอนุกรรมการพิจารณาต้นฉบับจดหมายเหตุกรุงรัตนโกสินทร์ในคณะกรรมการชำระประวัติศาสตร์ไทย,2548, 192 หน้า.

หมายกำหนดการ จ.ศ.1213 และทอดพระกฐิน. หอสมุดแห่งชาติ. หนังสือสมุดไทยดำ. อักษรไทย. ภาษาไทย.  เส้นดินสอขาว.  จ.ศ.1213 (พ.ศ.2394).  เลขที่ 17.  หมวดหมายรับสั่ง รัชกาลที่ 4.