สำเนาจารึกบ้านเขว้า บร.38
เรียบเรียงโดย : นางสาวชญานุตม์ จินดารักษ์ นักภาษาโบราณชำนาญการพิเศษ กลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก
“สำเนาจารึกบ้านเขว้า บร.38” อักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต พุทธศตวรรษที่ 12 มีความโดดเด่น เพราะปรากฏเครื่องหมายกำกับการออกเสียง 2 เครื่องหมาย คือ (1) ชิหวามูลียะ (jihvāmūlīya) ถ่ายถอดคำจารึกโดยใช้เครื่องหมายบวก (+) มีความหมายว่า “การออกเสียงโดยใช้โคนลิ้น” เป็นการออกเสียงคำหรือพยางค์ที่ลงท้ายด้วยพยัญชนะ “สฺ (s)” หรือ “รฺ (r)” ที่กลายเป็นเสียงวิสรฺค (visarga) หรือเสียงลมหายใจแรง กล้ำกับคำที่ตามมาที่ขึ้นต้นด้วยพยัญชนะ “กฺ (k) ” และ “ขฺ (kh)” เช่น การออกเสียงคำว่า ทุสฺ + ขะ เป็น ทุกขะ (2) อุปัธมานียะ (upadhmānīya) ถ่ายถอดคำจารึกโดยใช้เครื่องหมายคูณ (x) มีความหมายว่า “สิ่งซึ่งมีลมออกมา” ในที่นี้เป็นการออกเสียงคำหรือพยางค์ที่ลงท้ายด้วยพยัญชนะต่างๆ ดังกล่าว กล้ำกับคำที่ตามมาที่ขึ้นต้นด้วยพยัญชนะ “ปฺ (p)” และ “ผฺ (ph)” เช่น การออกเสียงข้อความว่า ปุนรฺ ปุนะ เป็น ปุ-นัฟ-ปุ-นะ-ฮะ แปลว่า “ครั้งแล้วครั้งเล่า” โดยในจารึกบ้านเขว้าพบ “ชิหวามูลียะ” ในข้อความว่า อนูน+ (anūna+) มาจาก อนูนสฺ (anūnas) แปลว่า “ไม่ด้อย” สนธิกับคำว่า กนิษฺโฐ’ปิ (kaniṣṭho ’pi) แปลว่า “แม้เป็น (พระอนุชา) พระองค์เล็ก” ในข้อความว่า “ (พระราชาผู้) มิได้ทรงด้อยไปด้วยอำนาจ แม้เป็นพระอนุชาพระองค์เล็กของพระเจ้าศรีภววรมัน” และ “อุปัธมานียะ” ในข้อความว่า ยx (yax) มาจาก ยสฺ (yas) แปลว่า “ผู้ซึ่ง” สนธิกับคำว่า ปูรฺวฺวมฺ (pūrvvam) แปลว่า “เมื่อก่อน” ในข้อความว่า “ (พระราชา) ผู้ซึ่งเมื่อก่อนทรงพระนามว่า ศรีจิตรเสน”
บรรณานุกรม
“สำเนาจารึกบ้านเขว้า บร.38 อักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต พุทธศตวรรษที่ 12” จัดเก็บ ณ กลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึก สำนักหอสมุดแห่งชาติ.
ชญานุตม์ จินดารักษ์. (2566). เครื่องหมาย jihvāmūlīya (ชิหวามูลียะ) และเครื่องหมาย upadhmānīya (อุปัธมานียะ) ที่ปรากฏใช้ในจารึกภาษาสันสกฤตที่พบในประเทศไทย. นิตยสารศิลปากร, 66 (2), 68 – 75.