รายละเอียดเกร็ดความรู้จากเอกสารโบราณ

          ใบจุ้ม คือ เอกสารที่ทำมาจากผ้า อาจเป็นผ้าฝ้าย ผ้าไหม หรือด้าย และกระดาษแบบต่างๆที่ทำเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า โดยใช้หมึกบันทึกเส้นตัวอักษรบนผืนผ้า ส่วนบนกระดาษสามารถบันทึกเส้นตัวอักษรด้วยเส้นดินสอหรือเส้นหมึกก็ได้ ตอนสุดท้ายของเอกสารประทับตราประจำพระองค์ หรือตราประจำตำแหน่งของผู้ออกจดหมายไว้ตอนท้ายเป็นส่วนใหญ่ มีเนื้อหาเกี่ยวกับข้อราชการต่างๆ ของอาณาจักรล้านช้าง เช่น พระราชโองการสั่งข้อราชการแก่บ้านเล็กเมืองน้อยในปกครอง จดหมายบอกข้อราชการต่างๆ หรือ บันทึกบอกเขตดินแดนสำหรับใบจุ้มฉบับนี้บันทึกลงบนกระดาษรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า เขียนเส้นตัวอักษรด้วยเส้นดินสอเป็นอักษรไทยน้อย  ภาษาลาว-ไทย เลขที่ ๕๙ จ.ศ. ๑๒๔๘ (พ.ศ.๒๔๒๙) เป็นจดหมายที่บอกข้อราชการ เรื่อง เจ้าหมื่นไวยวรนาถบอกการตีทัพฮ่อที่เมืองแอด   มีเนื้อหาว่า เจ้าหมื่นไวยวรนาถ (นามเดิม เจิม เป็นบุตรพระยาสุรศักดิ์มนตรี (แสง) เดิมในรัชกาลที่ 5 ต่อมาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๙ วันที่ ๑๑ พฤศจิกายน จึงได้รับการโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็นเจ้าพระยาสุรศักดิมนตรี นฤบดีมหาสวามิภักดิ์ สัตยรักษ์เมตยาชวศรัย ยุทธสมัยสมันตโกศล อณิกมณฑลธุชสุปรีย์ เสนานีอุดมเดช พิเศษสาธุคุณสุนทรพจน์ อดุลยยศเสนาบดี) แม่ทัพฝ่ายเหนือ แจ้งข้อราชการมายังเจ้ามหินทราเทพนิพธร เจ้านครหลวงพระบางราชธานี มีความว่า  ราชการปราบปรามฮ่อเมืองสบแอด (คือ เมืองแอด แขวงหัวพัน สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ในปัจจุบัน) นั้นได้ตีแตกแล้วทั้ง ๒ ค่าย และขอให้เจ้านครหลวงพระบางมีศุภอักษรแจ้งไปยังกรุงเทพฯ พร้อมส่งหีบหนังสือ ๒ หีบมาด้วย

บรรณานุกรม

สมมตอมรพันธุ์,  พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ.  เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์.  พิมพ์ครั้งที่ ๕. 

กรุงเทพฯ:กรมศิลปากร.  ๒๕๔๕.  ๔๐๔ หน้า.

“หนังสือเจ้าหมื่นไวยวรนาถ  บอกการตีทัพฮ่อที่เมืองแอดแก่เจ้ามหินทรเทพฯ เจ้าเมืองหลวงพระบาง”. 

หอสมุดแห่งชาติ.  กระดาษเพลา.  อักษรไทยน้อย.  ภาษาลาว-ไทย.  เส้นดินสอ.  จ.ศ.๑๒๔๘ (พ.ศ.๒๔๒๙).  เลขที่ ๕๙.  หมวดจดหมายเหตุ (ใบจุ้ม).